Orkide Çiçeği Bakımı

Gelelim yaz aylarının vazgeçilmez çiçeğinin bakımına. En baştan başlayacak olursak ;

Saksı Harcı

Saksı çiçeği olarak satılan orkideler ağaç gövdelerine tutunarak yaşarlar. açıkta duran kökler besinleri yakalayarak bitkinin beslenmesini sağlar. Eğer orkideler toprak içine yaşatılmaya çalışılırsa kökleri havasız kalıp hızla çürüyecektir. Orkideler için en iyi saksı harcı genelde çam kabuklarından oluşan yüksek havalanma ve nem tutma kapasitesine sahip karışımlardır.

Orkideler için özel olarak hazırlanmış saksı harçları kullanılmalıdır. Her 2/3 yılda bir saksı harcı değiştirilmelidir. Eğer yeni bir orkide aldıysanız saksı harcını değiştirerek işe başlayabilirsiniz. Geldiği yerde ne kadar süreyle aynı harçta kaldığını bilemeyeceğiniz için işin en başında değişim yapmak size avantaj sağlayacaktır.

Sulama

Orkideler tropik yağmur ormanlarında sık sık yağmurla ıslanmalarına karşın kökleri her zaman su içerisinde değildir. Yağmurdan hemen sonra kökler kurur ve hava nemiyle yaşamını sürdürür. Öyleyse saksı içerisinde kökler sürekli nemli ancak tamamen su içerisinde olmamalıdır.

Orkideleri ne zaman sulamalıyız? 

En temel bakım şekli saksı harcının üzeri kuruduğunda sulama işlemi yapılmalı, saksı harcının tamamen kurumasına müsade edilmemelidir. Sulama için en iyi yol saksının üst yüzeyi suda olmayacak şekilde bir kap içerisinde suya tamamen daldırılmasıdır. Su içerisinde son hava kabarcığı çıkana kadar bekletilmeli saksı harcının suyu tamamen emmesi sağlanmalıdır. Bu işlem yapıldıktan sonra saksı sudan çıkarılır ve saksı altlığına biriken fazla su dökülür. Kesinlikle saksı altlığında su bırakmamaya özen gösterilmelidir.

Sulama suyu nasıl olmalıdır?

Orkidelerin doğal yaşam koşulları gereği yağmur suyundan beslendikleri düşünülürse sulama suyu çok az tuz içermelidir. En iyi sulama suyu kaynak suları veya yağmur suyudur. Az tuzlu şebeke suları ve arıtılmış sular dinlendirildikten sonra kullanılabilir. Özellikle melez orkide türleri şebeke suyundaki tuzu tolere edebilcek yapıdadır. Tamamen de iyonize edilmiş saf su kullanılmamalıdır. Çünkü bu sular köklerde çözünmeye yol açacağından doku ölümlerine sebep olurlar. Eğer deiyonize su alırsanız gübreleme progarmına uygun gübre dozajını ayarlayarak verebilirsiniz. Orkidelerde en sık yapılan hata sulama işlemidir. Bu yüzden sulamaya çok dikkat edilmelidir. Sulama suyu ne çok sıcak nede çok soğuk olmalı oda sıcaklığında olmalıdır.

Genel olarak suların tuzluluk dereceleri:
Şebeke suyu 0,5 ms/cm
Kaynak suyu 0,25 ms/ cm ( Şişe suların üzerinde EC olarak yazar )
Yağmur suyu 0,02-0,1 ms/cm    

Sulamayı ne zaman yapmak daha uygundur? Sulama sabah saatlerinde yapılmalı gece sulamalarından kaçınılmalıdır. Gece yapılan sulamalarda mantar üremesi sonucu kökler de çürüme yapraklarda lekelenmeler olur.

Gübreleme

Yağmur suyu bitkiler için faydalı bazı mineral ve bileşikler içerir.

Yeryüzünden rüzgarla havalanan toz zerecikleri yağmurla birlikte  tekrar  yer yüzüne iner. Aynı zamanda yağmur yağarken her şimşek çaktığında bitkilerin yeşil kısımlarının büyümesinde çok önemli olan azot bileşikleri meydana gelir. Orkide kökleri kendisine yarayışlı bu bitki besinlerini tutarak gelişimini sağlar.

Ne kadar gübre kullanmalıyım? 

Dikkat ederseniz sürekli yağmur suyunun öneminden bahsediyoruz. Çünkü orkide bakımında kilit sudur. Gübreleme işlemi yağmur suyu içeriği ile ne kadar benzerlik gösterirse o kadar sağlıklı orkidelerimiz olur. Bunun için gübreleme en düşük düzeyde olacak şekilde yapılmalıdır. Eğer sulama suyunuzun tuzlu olduğunu düşünüyorsanız gübre dozunu aynı oranda azaltmanız gerekir. Orkideler için üretilmiş bitki besin elementleri kullanmalı, doz ayarı mümkün olduğunca daha az olacak şekilde yapılmalıdır. Çünkü az gübre çok gübreden her zaman daha iyidir. Üzerinde yazan dozun yarısı iyi bir seçenektir. Genel bir kural olarak yazın sık gübreleme 2-4 haftada bir, kışın dinlenme döneminde çok daha az gübreleme yapılmalıdır.

Işıklandırma 

Hangi Pencere orkideler için daha iyidir?

Orkideler için en uygun seçenek batı ve doğu pencereleridir. Bu iki yöndeki pencerelerin avantajı güneş ışınları ne kadar güçlü olursa olsun yatay geldikleri için orkidelere zarar vermeyecektir. Aksine doğrudan güneş ışığını aldıklarından gelişimleri daha iyi olacaktır.

Öğle saatlerinde dik gelen güneş ışınları yarprak ve gövde de güneş yanıkları oluşmasına sebep olur. Eğer doğu ve batı yönünde penceremiz yok diyorsanız vanda ve catteya gibi ışık seven orkideleri güney pencerenize yerleştirebilirsiniz. Ancak bu orkideler de özellikle yazın dik gelen güneş ışınlarına dayanamayacaktır o yüzden tül perde arkasından süzülen ışık daha uygun olacaktır. Kuzey penceresin de orkide yetiştirilebilir ancak ışıklanma süresi yeterli olmadığından yavaş gelişim olacaktır ek ışıklandırma ile bu sorun giderilebilir.

Güneş ışınları orkideye zarar verir mi? 

Orkideler orman içinde palmiyelerden süzülen ışık gibi dalga dalga gelen, yarı gölge yarı aydınlık ışıktan hoşlanırlar. Doğrudan ve dik gelen güneş ışınları orkidelere zarar verir.

Orkide satışı yapan yerlerde satın alma esnasında bitki tanıtım kartında yazanlara dikkat ederek ışık ihtiyacı size uygun orkideleri seçebilirsiniz. Hangi orkideyi seçerseniz seçin mutlaka dik gelen güneş ışınlarından korumaya dikkat edin.

Karanlık mekanlarda orkide yetiştirebilirmiyim?

Bu sorunun cevabı kesinlikle evet. Yeterli gelmeyen ışık yoğunluğu floresan ışıkla veya bitki yetiştirmek için özel üretilmiş belirli dalga boylarında ışık yayan lambalar vasıtasıyla yetiştirilebilir.

Sıcaklık

Orkidelerin bir birlerinden çok farklı sıcaklık ihtiyaçları vardır. Genel olarak üç bölümde incelenebilir. Soğuk, ılıman ve sıcaktan hoşlanan orkideler.

Soğuk :  8-18   C derece
ılıman  :  14-21 C derece
Sıcak  :  20-28 C derece

Genel olarak verilen sıcaklıklar normal yaşam standartları içerisindeki sıcaklıklardır. Daha düşük yada daha yüksek sıcaklıklar tolere edilebilir değil.

Tropik ormanlar yüksek nem ihtiva ederler. Orkideler havadaki bu yüksek nemden faydalanarak yaşamlarını sürdürür. İçanadolu, güneydoğu anadolu gibi kurak iklimlerde nem sorun olabilir.

Yüksek nem ihtiyacı ( %40 - %80 arası )

Saksı Değişimi

Orkidenin türüne göre saksı değişim süresi farklılık göstersede 2-3 yılda bir mutlaka değiştirilmelidir. Eğer bitki kökleri saksıyı tamamen doldurmuş, kökler alttan ve yanlardan çıkmaya başlamışsa saksı değişim zamanı gelmiş demektir. Bunun için önce uygun bir yere saksı içi boşaltılır. Saksı değişimi esnasında ayrılacak orkideler varsa ayırmanın tam zamanıdır. Ayrılacak orkideler mutlaka sağlıklı kökler içermeli kökler zedelenmeden ayrılmalıdır. Sağlıklı kökler yeşil renkli ve beyaz bir mum tabakasıyla kaplıdır. Ayırma işlemi yapıldıktan sonra kahverengileşmiş ölü kökler steril bir bıçak yardımıyla ayrılmalıdır. Saksı harcı orkideler için özel olarak hazırlanmış harçtan olmalıdır. Muhtemelen içerisinde olduğu saksı harcı o bitki için en uygun harçtır. Bu yüzden benzer bir harç kullana bilirsiniz.

Dinlenme Dönemi

Kış dönemine kadar gelişimini sürdüren orkideler kışın dinlenme dönemine girerek bahara hazırlık yaparlar. Bu dönemde orkide bakımı için birkaç ipucuna dikkat edilmelidir.

Kışın buharlaşma azalacağından sulama sıklığı azaltılmalıdır.

Büyüme yavaşladığından gübre gereksinimi azalacaktır. Bu yüzden sulama suyuna katılan orkide besin miktarı düşürülmeli ve 4-6 haftada bir gübreleme olacak şekilde ayarlanmalıdır.

Sararan yaşlı yapraklar temizlenmelidir. Yaprak çok hafif yukarı kaldırılarak kendiliğinden kopması sağlanmalıdır.

Bazı orkide türleri kış döneminde yapraklarını tamamen dökebilir bu doğal bir döngüdür.

Sık sorulan sorular

Orkide çiçeği bakımı zor mu? 

Sanılanın aksine orkide bakımı zor değildir. Yalnızca uygun bitki seçimi ve biraz özen gerektirir.

Neden şeffaf orkide saksısı kullanmalıyım? 

Orkide kökleri aynı yapraklar gibi fotosentez yapma özelliğine sahiptir. Bu özellikten maksimum fayda için ışık görmesi gereklidir.

Saksı harcı olarak torf veya bahçe toprağı kullanabilirmiyim?

Karada yaşayan orkideler haricinde torf yada bahçe toprağı kesinlikle kullanılmaz. Evlerde yetiştirdiğimiz ve bizim bahsettiğimiz orkideler ağaç üstlerinde yaşayan tropik iklim kuşağı orkideleridir. Bu orkideler için en uygun ortam ağaç kabukları, sphagnum yosunu, kömür parçaları gibi hava geçirgenliği ve nem tutma oranı yüksek kolayca çürümeyen karışımlardır.

Not: Orkide bakımı için en önemli konulardan biri orkidenin türü ve bakım kartı üzerinde yazan bilgilerdir. Bu yüzden orkide satışı yapan yerlerden orkidenin türü ve bakım bilgileri mutlaka alınmalıdır.